طراحی باغ ژاپنی

طراحی باغ ژاپنی چگونه است؟

یکی از زیباترین پارکهای ظریف و تماشایی دنیا باغ ژاپنی است که اکنون در اکثر کشورها نمونه ای از آن را می‌سازند.
باغ های ژاپنی باغ های سنتی هستند که بیش از دوهزار و پانصد سال قدمت داشته و جهت ایجاد مناظر طبیعی بسیار زیبا، به مرور زمان حالتی انتزاعی پیدا کرده اند.
در طراحی باغ ژاپنی ، طبیعت و معماری در کنار یکدیگر و مکمل هم پیش رفته اند.

در این باغ بجای آنکه از تعداد زیادی گل و گیاه استفاده شود، بین عوامل طبیعی که نقش سمبلیک دارند، ارتباط عاطفی برقرار شده و هر قسمتی از باغ نمایانگر گوشه ای از طبیعت باشد.

اشکال مختلف سنگ‌ها و طرز قرار گرفتنشان، آب، گیاهان زینتی و ایجاد رابطه بین آن‌ها در باغ های ژاپنی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.

در باغ های ژاپنی سنگها بسیار مهم بوده و از اشکال نامنظم و سطوح مختلف سنگها زیبایی‌ بوجود می آید.

بطور کلی ژاپنی‌ها هر سنگی را که در باغ بکار می‌برند، معنای بخصوصی برایش در نظر می‌گیرند.

شاید به نظر آنها سنگ‌ها ابدی هستند و معنای سمبلیک خود را حفظ می‌کنند.

در خاور دور مانند دیگر نقاط دنیا از منظر طراحی باغ ژاپنی از دو دیدگاه مورد توجه بوده‌:
1-پارکها و باغ‌های عمومی
2-باغچه های کوچک برای منازل

مشخصات باغ های ژاپنی

• هرگوشه از باغ نماد سمبلیک قسمتی از طبیعت است.
• نحوه سنگ چینی خاص و بر اساس اعتقادات مذهبی و سمبلیک می باشد.
• عنصر اصلی در طراحی باغ ژاپنی سنگ است. سنگ های صخره، قلوه سنگ و …
• از سنگ‌های قلوه ای، چندضلعی و نامنظم که شکل آنها دارای معنا و‌مفهوم خاصی باشد استفاده می‌شود.
• جریان آب، جوی و پل های قوس دار ظریف بوده و ابعاد اکثر گل ها و گیاهان کوچکتر از باغ های دیگر است.
• فواصل سنگ ها و باغچه ها و درختان بر اساس معیارهای مذهبی و فرهنگی آنها می باشد.
• ایجاد پستی و بلندی کم ارتفاع به صورت تپه بوده و تمیزی و مرتبی باغهای ژاپنی از اصول آن است.

انواع باغ ژاپنی

باغ بونسای :

معنی بونسای در زبان ژاپنی « درخت گلدانی مینیاتور » است.

باغ های بونسای ابتدا در چین ایجاد شده و توسط ژاپنی ها بومی شده و توسعه پیدا کرده است.

دراین نوع باغ ها عنصر زیباشناختی نقش محوری داشته و شرایط محیطی مناسب از نظر رویشی و دید خیلی مهم می باشد.

در طراحی این باغ ها در محیط خانه، قسمتی که از درون خانه براحتی قابل دیدن می‌باشد انتخاب می‌شود.

باتوجه به کوچک بودن درختچه‌های بونسای، آنها را روی یک میز چوبی قرار می دهند و یا آنها را روی یک تپه خاکی که اندازه و ارتفاع آن به نسبت وسعت حیاط خانه متغییر می باشد می گذارند.

اندازه و رنگ گلدان ها باید با اندازه و رنگ گیاه تناسب و همخوانی داشته باشد.

باغ های هارمونی و تعادل :

این سبک باغ سازی در ژاپن منشاء در تفکر نظم پذیر چین باستان دارد و در طراحی این نوع از باغ ژاپنی سعی می شود به صورت نمادین احساس تعادل و هارمونی در انسان ایجاد شود.
عناصر تشکیل دهنده این سبک به شرح زیر می باشد:

حرکت تدریجی خطوط منحنی و موج دار جایگزین خطوط مستقیم و زاویه دار می شود.
این اصل در ساخت پیاده روها، مسیرهای دسترسی و بسترهای کاشت کاملاً رعایت می شود.

ترکیب و کیفیت رنگ در انتخاب و نحوه کاشت گیاهان نقش اساسی دارد.
رنگ آبی و‌سبز گیاهان برای ایجاد آرامش و متانت و رنگ قرمز برای هیجان آفرینی و ایجاد تحرک محسوب می‌شود.
( از تأکید بیشتر به یک رنگ به شدت اجتناب می شود).

تعادل و هارمونی در قرار دادن عناصر در کنار یکدیگر در طراحی مهم می باشد.

عناصر چوب، فلز، زمین، آتش و آب در این سبک باغ سازی به صورت نمادین به کار می روند و عوامل تشکیل دهنده منظر متناسب با مفهوم هر کدام از این عناصر انتخاب می شود.
به عنوان مثال، قسمتی از باغ ژاپنی به عنصر آب اختصاص داده می شود و عواملی چون رویش گیاهان و آب منظرها از نظر مفهومی و طراحی به عنصر آب نزدیک هستند.

باغ هارمونی یا تعادل به چه صورتی تقسیم می شود؟

باغ ها به صورت هشت وجهی و براساس جهت های جغرافیایی تقسیم بندی می شوند.

در هر قسمت بر اساس رنگ و عنصر تعریف شده اختصاص داده می شوند.
قسمت شمال اختصاص به رنگ تیره و عنصر آب و قسمت جنوب رنگ قرمز و عنصر آتش اختصاص دارد.
در قسمت شمالی باغ، کاشت درختان، درختچه و گیاهان زینتی و همچنین آب منظرها در این قسمت ایجاد می‌شوند.
فضای جنوبی اختصاص به اجاق یا فضای تفریحی دارد.
قسمت غرب اختصاص به عنصر فلز و رنگ سفید دارد، در این قسمت مبلمان اصلى باغ قرار داشته و به محل بازی بچه ها اختصاص داده شده است.
قسمت شرق مربوط به رنگ آبی و عنصر چوب است که به معنای حیات، زندگی و سلامتی است، در این قسمت درختان میوه، سبزیجات و گیاهان دارویی کاشته می شوند.
جدا از مفاهیم نمادین این تقسیم بندی ها، اختصاص نقاط مختلف پارک به صورت موضوعی عملاً مدیریت کلی فضا را آسان تر می کند و از تمرکز بیشتر مردم در یک نقطه جلوگیری می نماید، به همین جهت در طراحی این نوع از باغ ژاپنی بسیار حائز اهمیت است.

باغ چای ژاپنی :

چای به عنوان یک نوشیدنی از چین به ژاپن معرفی شده است.
هدف از ایجاد باغ چای، ایجاد فضایی برای کاهش استرس و افزایش آرامش، تمرکز و تفکر است.
طراحی این باغ ژاپنی به سه دسته تقسیم می شود، فضای بیرونی، فضای داخلی باغ و محل چایخانه
باغ در یک محیط محصور قرار دارد و ورود به قسمت دیگر ازطریق یک دروازه خاص انجام می‌شود.

عناصر اصلى این باغ به شرح زیر است:

الف) دروازه بیرونی که قسمت بیرونی و درونی باغ را به هم وصل می کند.

ب) پیاده رو که مسیر بین دروازه اول تا دروازه دوم را به هم وصل می کند و این قسمت پیاده رو به صورت سمبلیک مسیر عبوری از یک فضای شلوغ به دل کوهستان یا حاشیه یک رودخانه محسوب می شود.

ج) دروازه داخلی در انتهای پیاده رو نصب می شود و مراجعه کنندگان از این دروازه وارد فضای چایخانه می‌شوند.

د) چایخانه جایی است که مراجعه کنندگان برای نوشیدن چای خدمات رسانی می شوند.

باغ صخره ای ژاپنی :

عناصر اصلی در طراحی این باغ ژاپنی سنگ صخره ای با شن و تعدادی گونه گیاهی می باشد که در نمونه های دیگر طراحی باغ از جمله باغ فرانسوی و باغ ایتالیایی و… کمتر به چشم می خورد.
سنگ نقش جزیره و شن حالت دریا را دارد.
مکانیسم کار به این صورت است که در یک سطح مسطح تعدادی سنگ با شکل های نامنظم و اندازه های مختلف در نقاط مختلف زمین مستقر می شوند.
با توجه به شرایط مطلوب ژاپن بعضاً اطراف سنگ را بصورت محدود خز می پوشاند.
در بقیه زمین شن با یک روش خاص پهن و شن کش می شود، بطوری که سنگ ها مثل جزیره در لابه لای فضای شن ریزه شده قرار می گیرند. عمل شن کشی به صورتی است که سطح آن حالت موج دار نشان می دهد که نماد امواج دریاست.

با ورود باغ های ژاپنی به غرب در این سبک نیز تغییراتی ایجاد شد، به عنوان نمونه از این طرح در گوشه ای از یک منظر و در کنار سایر عناصر پیدا می شوند، درحالی که در ژاپن، باغ صخره ای در یک محیط محصور ایجاد می شود.

عناصر نمادین سبک ژاپنی

سنگ و صخره :

وجود سنگ و صخره در منظرهای ژاپنی تداعی کننده ماندگاری است.
در کلیه سبک های مختلف باغ سازی ژاپنی از سنگ استفاده می شود.
نحوه چیدن آنها منطبق بر قواعد خاص خودش است.
نوع سنگ های مورد استفاده شامل سنگ های عمودی بلند، عمودی کوتاه، قوسی و طاق دار و شکل های مختلف در سنگ های افقی می باشد.
در موقع چیدن، آنها را به صورت گروه های سه، پنج و حتی هفت تایی نصب می کنند.
بیش از یک نوع سنگ نباید در طراحی این نوع باغ ژاپنی مورد استفاده قرار گیرد.
استفاده نابجا از تیپ سنگ ها و بکار بردن سنگ های شکسته، ناسالم و بی قواره مورد پسند نمی باشد.

آب :

عنصری مهم در باغ های ژاپنی است.
آب نمایانگر دریاست و وجود (متحرک) آن گذر اجتناب ناپذیر زمان را نشان می دهد.
آب را در طرح های  ژاپنی می توان به صورت واقعی در استخر ها و دریاچه ها ، آبنماها و یا نمادین با استفاده از مواد شنی پهن شده و یا از طریق نصب سنگ های پهن کف رودخانه به عنوان نمایانگر جویبارها و رودخانه نشان داد.
از آب به عنوان عنصر تطهیر کننده مذهبی در باغ چای ژاپنی استفاده می کنند.

نکته مهم اینکه : جهت جریان در باغ ژاپنی همیشه از بالا به پایینه!!! پس فواره در باغ ژاپنی معنا نداره!!!

وجود حصار یا مرزهای جداکننده :

با توجه به اینکه فرض ایجاد باغ های ژاپنی برای تمرکز و احیاء قوای فکری و مصنوعی می باشد، تمامی باغ ها دارای مرزهای جدا کننده یا همان حصار می باشند.

• دروازه :

به عنوان فضای عبوری از یک مرحله به مرحله دیگر است.

• پل ها و طاق ها :

وجود پل از نظر محتوای نقش نسبتاً شبیه دروازه است و محل عبور از یک‌مرحله از زندگی به‌مرحله دیگر می‌باشد.

گیاهان در باغ های ژاپنی :

از گیاهان بومی که بعضاً به صورت عرفی جایگاه نمادین دارند و در طراحی باغ های ژاپنی استفاده می شوند، گونه های درختی هستند شامل : ،Prunus serrulata، Ginkgo biloba،Acer palmatum

درختچه ها شامل : ،Abelia X gradiflora و Pinus muga می باشند .

گیاهان پوششی نیز شامل : Ophiopogon japonius،liriope muscari، Hedra hellix، Festuca ovina var. glauca و انواع ارس ها و گیاهان گل دار از جمله jasminum polyanthum